Từng nổi tiếng với những con đường hẹp, chỉ đủ cho xe xích lô len qua, Thung lũng Kathmandu ngày nay đã trở nên đông đúc và ngột ngạt. Xe buýt, xe máy, xe tải nhỏ và taxi chen chúc trong khói bụi và tiếng ồn, đe dọa sự an toàn và chất lượng sống của hơn 3 triệu cư dân. Trong khung cảnh đó, sự xuất hiện của xe điện – êm ái, không khí thải – được ví như làn gió mát giữa đô thị quá tải.
Vài năm trước, xe điện gần như vắng bóng trên đường phố Nepal. Thế nhưng, đến năm 2024, xe điện đã chiếm 76% số xe chở khách mới bán ra và 50% xe thương mại nhẹ – một bước nhảy ngoạn mục chỉ trong vòng 5 năm.
Thị phần xe điện của Nepal hiện chỉ xếp sau một số quốc gia như Na Uy, Singapore và Ethiopia. Thành công này là kết quả của một chiến lược phối hợp chặt chẽ giữa chính sách năng lượng, chính sách thuế và sự chủ động của khu vực tư nhân. Và điều đáng chú ý: nguồn thủy điện dồi dào và rẻ của Nepal chính là “nhiên liệu” bền vững cho cuộc cách mạng này.
Bước ngoặt đến vào năm 2015, khi căng thẳng biên giới với Ấn Độ khiến nguồn cung xăng dầu – khi đó gần như là nguồn năng lượng duy nhất – bị cắt đứt nghiêm trọng. Cuộc khủng hoảng này buộc chính phủ Nepal phải nhìn nhận lại chiến lược năng lượng, từ đó đẩy mạnh đầu tư vào thủy điện và lưới điện quốc gia.
Hiện nay, gần như toàn bộ hộ gia đình tại Nepal đều đã có điện, và tình trạng mất điện luân phiên gần như không còn. Dẫu vậy, xe điện vẫn là món hàng xa xỉ với đại đa số người dân, khi thu nhập bình quân đầu người chỉ khoảng 1.400 USD.
Để tháo gỡ nút thắt chi phí, Nepal đã áp thuế tiêu thụ và thuế nhập khẩu xe điện ở mức chỉ 40%, trong khi xe chạy xăng bị đánh thuế tới 180%. Nhờ đó, một mẫu SUV điện của Hyundai tại đây có giá dưới 38.000 USD – thấp hơn cả phiên bản chạy xăng.
Song song, Nepal cũng xây dựng nền tảng cho một hệ sinh thái xe điện phát triển. Cơ quan Điện lực Nepal (NEA) đã xây dựng 62 trạm sạc trên toàn quốc và miễn thuế nhập khẩu đối với thiết bị sạc, hỗ trợ thêm cả máy biến áp – vốn là linh kiện đắt đỏ nhất. NEA cũng áp mức giá điện đặc biệt thấp cho các trạm sạc, khiến chi phí sạc rẻ hơn tới 15 lần so với đổ xăng.
Chính sách này đã khuyến khích các nhà hàng, khách sạn và hộ gia đình đầu tư hơn 1.200 trạm sạc công cộng, cùng vô số trạm sạc tư nhân mọc lên khắp nơi.
Bên cạnh chính sách, thành công của Nepal còn đến từ những cá nhân dám đi trước. Yamuna Shrestha, một doanh nhân từng phân phối thiết bị năng lượng mặt trời cho BYD, là người đầu tiên đưa xe điện Trung Quốc vào thị trường Nepal khi hầu hết còn nghi ngờ. Đến nay, bà đã mở 18 đại lý và dự kiến bán ra 4.000 xe trong năm 2025.
Ngược lại, một số đại lý xe từ Ấn Độ tỏ ra lo lắng trước sự cạnh tranh từ xe Trung Quốc về cả giá và chất lượng. Rajan Babu Shrestha, đại diện của Tata Motors tại Nepal, cảnh báo rằng nếu chính sách ưu đãi bị rút lại, thị trường có thể quay về xe xăng.
Lo ngại này không phải không có cơ sở. Ngân hàng trung ương Nepal mới đây đã nâng mức đặt cọc tối thiểu khi mua xe điện, trong khi chính phủ cũng điều chỉnh tăng nhẹ thuế nhập khẩu để bù đắp ngân sách. Ngoài ra, chưa có kế hoạch thu hồi và tái chế pin rõ ràng – một rủi ro tiềm tàng với môi trường và lòng tin người tiêu dùng. Một số đại lý kêu gọi thành lập cơ quan kiểm định độc lập để đảm bảo chất lượng và an toàn xe.
Xe buýt điện và bài toán giao thông công cộng
Tính đến nay, chỉ mới có 41 xe buýt điện đang được vận hành bởi Sajha Yatayat – một doanh nghiệp bán công. Để hỗ trợ thêm, Trung Quốc đã đề nghị tặng thêm 100 xe buýt điện loại 12 mét, giúp Nepal tiến thêm một bước trong mục tiêu giao thông bền vững.
Không giống các nước phương Tây như Mỹ hay EU đang tìm cách cản trở xe điện Trung Quốc để bảo vệ ngành công nghiệp trong nước, Nepal chọn cách mở cửa. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm ngoại tệ, mà còn biến nước này thành hình mẫu cho các quốc gia đang phát triển khác.
Tuy nhiên, để cuộc chuyển đổi đạt quy mô toàn diện, Nepal cần đẩy mạnh việc đưa xe điện vào hệ thống giao thông công cộng – nơi vẫn còn bị thống trị bởi xe buýt diesel cũ.
Thị trưởng thành phố Lalitpur, ông Chiri Babu Maharjan, thừa nhận cần một cơ quan điều phối giao thông cấp vùng, nhưng tiến trình thành lập vẫn đang bị trì hoãn vì tranh cãi chính trị.
Dù còn nhiều thách thức, bước đi của Nepal trong chuyển đổi giao thông được xem là can đảm và đầy cảm hứng. Trong khi nhiều nước phát triển vẫn tranh cãi về lộ trình cấm xe xăng, quốc gia nhỏ bé này đã đi trước một bước đáng kể.
“Thung lũng Kathmandu như đang chờ ai đó bật công tắc,” ông Kanak Mani Dixit, cựu chủ tịch Sajha Yatayat, nhận xét. “Trùng hợp thay, đây chính là thời điểm xe buýt điện xuất hiện. Chỉ cần thêm vài năm nữa, mọi thứ có thể thay đổi hoàn toàn”.
Thùy Dương - nguoiquansat.vn
Theo Thị trường tài chính
Bình luận
0 Bình luận