Nâng giá trị gia tăng ngành dệt may: Chủ tịch Vinatex đề xuất chính sách, Thủ tướng nêu yêu cầu cốt lõi

Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 – Triển vọng 2026 với chủ đề “Kinh tế Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số” diễn ra chiều 16/12, theo GS.TS Hoàng Văn Cường, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, Ủy viên Ủy ban Kinh tế – Tài chính của Quốc hội, năm 2025 ghi nhận kết quả xuất khẩu rất ấn tượng, trong đó có những ngành tăng trưởng đột phá.

“Riêng ngành điện tử, điện máy có mức tăng trưởng lên tới 48,5%. Đây là con số phản ánh rất rõ khả năng tận dụng nhu cầu thị trường và lợi thế chuỗi cung ứng của Việt Nam”, GS.TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh.

Tuy nhiên, nếu nhìn sang các ngành xuất khẩu chủ lực truyền thống như dệt may, da giày, bức tranh lại thận trọng hơn. Năm 2024, dệt may vẫn duy trì được mức tăng trưởng trên 10%, nhưng sang năm 2025, dù bối cảnh được đánh giá là thuận lợi hơn, tốc độ tăng trưởng chỉ còn khoảng 5,5–6,5%.

“Sự chênh lệch này cho thấy dư địa tăng trưởng của các ngành xuất khẩu truyền thống đang dần thu hẹp. Những mức tăng cao trong thời gian qua không thể duy trì lâu dài nếu không có động lực mới”, GS.TS Hoàng Văn Cường cảnh báo.

Theo ông, điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tái cấu trúc mô hình tăng trưởng xuất khẩu, chuyển từ chạy theo sản lượng sang nâng cao giá trị gia tăng, giảm phụ thuộc vào các cú hích ngắn hạn.

'Không thể tăng 10% theo chiều rộng'

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Lê Tiến Trường – Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex), thẳng thắn chỉ ra giới hạn của ngành.

“Dệt may là ngành phụ thuộc rất lớn vào thị trường thế giới, mà cầu toàn cầu thì không thể tăng quy mô 10% mỗi năm. Việt Nam hiện đã đứng thứ hai thế giới với kim ngạch khoảng 46 tỷ USD, nên không thể tiếp tục tăng trưởng đều đặn 10% theo chiều rộng”, ông Trường nói.

Theo Chủ tịch Vinatex, nếu muốn đóng góp thực chất vào mục tiêu tăng trưởng 10% của nền kinh tế, dệt may chỉ có một con đường là tăng trưởng chiều sâu.

Năm nay, thặng dư thương mại của ngành đạt khoảng 22 tỷ USD. Để đóng góp tương xứng cho mục tiêu tăng trưởng năm 2026, thặng dư xuất khẩu sau khi trừ nhập khẩu phải vượt 24 tỷ USD, tức tăng trên 10%.

“Muốn làm được điều đó, phải thay đổi chính sách, chứ không thể chỉ trông chờ doanh nghiệp tự xoay xở”, ông Trường nhấn mạnh.

Hai đề xuất then chốt

Theo ông Lê Tiến Trường, nghịch lý lớn nhất hiện nay là mua nguyên phụ liệu nhập khẩu lại thuận lợi hơn mua trong nước.

“Nhập khẩu nguyên phụ liệu thì không phải chịu VAT, thủ tục lại rất nhanh gọn. Trong khi mua nguyên liệu nội địa, doanh nghiệp phải ứng trước VAT, làm hoàn thuế, thủ tục phức tạp, tốn thời gian và chi phí”, ông phản ánh.

Từ thực tế đó, Chủ tịch Vinatex kiến nghị thiết kế lại chính sách thuế theo hướng ưu tiên nguyên phụ liệu sản xuất trong nước phục vụ xuất khẩu, tương tự như các ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp mà Việt Nam từng áp dụng cách đây 30 năm.

“Nếu không tháo gỡ được nút thắt này, rất khó tăng giá trị thặng dư xuất khẩu”, ông Trường nói.

Giải pháp thứ hai được ông Trường nhấn mạnh là tăng lương cho người lao động trên 10%, coi đây là kênh đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng GDP.

“Tăng lương trên 10% thì chắc chắn đóng góp vào GDP. Nhưng để làm được điều đó, doanh nghiệp buộc phải đẩy mạnh tự động hóa, tăng năng suất, không thể tăng lao động theo số lượng”, ông phân tích.

Đồng thời, ông kiến nghị cần có cơ chế khuyến khích tài khóa, theo đó doanh nghiệp nào tăng lương cho người lao động trên 10% thì được giảm trừ một phần thuế thu nhập doanh nghiệp khi quyết toán.

“Nếu làm được hai việc là tăng lương trên 10% và tăng thặng dư xuất khẩu trên 10%, thì dệt may, da giày sẽ thực sự đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng 10% của đất nước”, ông Trường khẳng định.

Ngược lại, nếu tiếp tục tăng trưởng theo chiều rộng, ngành dệt may – da giày chỉ có thể tăng 3–5% mỗi năm, phù hợp với mức tăng cầu toàn cầu khoảng 3%.

Chỉ đạo tại phiên thảo luận, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, hiện nay ngành dệt may vẫn phụ thuộc quá lớn vào nguyên phụ liệu nhập khẩu, làm hạn chế khả năng nâng cao giá trị gia tăng. Vì vậy, nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới là phải phát triển mạnh công nghiệp sản xuất nguyên phụ liệu trong nước, từng bước thay thế nguồn nhập khẩu.

“Khi chủ động được đầu vào, ngành dệt may không chỉ giảm chi phí, rút ngắn chuỗi cung ứng, mà quan trọng hơn là gia tăng giá trị thặng dư trong nước, đúng như những phân tích và kiến nghị mà doanh nghiệp đã nêu”, Thủ tướng nói.