Trung Quốc - EU - Nhật 'đổi vị': Cơ hội lớn cho cá tra Việt Nam năm 2026

Quý III/2025 cho thấy ngành thủy sản Việt Nam bước vào giai đoạn phân hóa sâu, phản ánh sự khác biệt lớn trong năng lực thích ứng của từng doanh nghiệp. Nhóm công ty tầm trung như Nam Việt (ANV), Cửu Long An Giang (ACL) hay Aquatex Bến Tre (ABT) bứt phá mạnh mẽ nhờ biên lợi nhuận gộp cải thiện, chi phí tài chính giảm và dòng tiền kinh doanh tích cực. ANV là trường hợp điển hình khi lợi nhuận tăng tới 915% nhờ chiến lược dịch chuyển sang cá rô phi - mặt hàng hưởng lợi lớn khi cá rô phi Trung Quốc chịu thuế tới 55% tại Mỹ.

Ngược lại, các doanh nghiệp đầu ngành lại bước vào giai đoạn tăng trưởng chậm. Vĩnh Hoàn (VHC) duy trì mức lãi cao nhưng hơn 80% tăng trưởng đến từ lãi tỷ giá và hoàn nhập dự phòng trong bối cảnh mảng cá tra cốt lõi chịu áp lực cạnh tranh và nhu cầu sụt nhẹ tại Mỹ.

Sao Ta (FMC) tăng trưởng 18% lợi nhuận nhưng liên tục đối mặt gánh nặng thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và các sắc thuế phòng vệ thương mại - yếu tố khiến biên lợi nhuận bị bào mòn đáng kể. IDI là điểm sáng trở lại khi lợi nhuận phục hồi, dù áp lực nợ vay vẫn tạo rủi ro dài hạn.

Ở bức tranh thị trường, tháng 11, xuất khẩu cá tra tiếp tục duy trì đà tăng trưởng tháng thứ tư liên tiếp, nhờ nhu cầu cải thiện từ Trung Quốc và khoảng trống nguồn cung cá thịt trắng tại EU. Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất, chiếm 27% xuất khẩu, trong khi các yếu tố giá rẻ và gần về địa lý giúp mặt hàng philê cá tra duy trì sức hút.

Tại EU, tình trạng thiếu cá tuyết và haddock do hạn ngạch khai thác thắt chặt cùng lệnh trừng phạt Nga mở ra cơ hội lớn cho các sản phẩm thay thế có giá cạnh tranh như cá tra và cá tra giá trị gia tăng. Nhật Bản cũng tăng nhập khẩu khi sản lượng cá đánh bắt truyền thống suy giảm và CPTPP giúp cá tra Việt Nam có lợi thế thuế quan.

Tuy vậy, ngành vẫn đối mặt rủi ro: Cạnh tranh lớn hơn tại Nhật Bản từ hàng Nga, sự phụ thuộc dài hạn vào Trung Quốc và áp lực chi phí năng lượng - logistics. VASEP dự báo kim ngạch cá tra năm 2025 đạt 2,1 tỷ USD, tăng 5%, còn các chuyên gia kỳ vọng năm 2026 tăng khoảng 9% với biên lợi nhuận duy trì 18-20%.

Trong bối cảnh toàn ngành vừa có cơ hội lớn từ sự thiếu hụt nguồn cung toàn cầu, vừa đối diện nhiều rào cản thương mại, chiến lược then chốt được nhấn mạnh là đa dạng hóa thị trường và đầu tư mạnh vào sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng - hướng đi được xem là chìa khóa giúp doanh nghiệp thủy sản Việt Nam giữ lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững.