Thanh tra Chính phủ phát hiện loạt sai phạm tại dự án BOT nghìn tỷ do Đèo Cả triển khai

Đoàn Thanh tra Chính phủ đã tiến hành kiểm tra trực tiếp dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn từ ngày 25/7/2025 đến 4/9/2025, làm việc với Bộ Xây dựng, Bộ Tài chính, UBND tỉnh Lạng Sơn, UBND tỉnh Quảng Trị, CTCP BOT Bắc Giang - Lạng Sơn và các đơn vị liên quan tại trụ sở Thanh tra Chính phủ.

Doanh nghiệp thực hiện dự án là CTCP BOT Bắc Giang - Lạng Sơn, được thành lập bởi liên danh gồm CTCP Đầu tư Hạ tầng Giao thông Đèo Cả (HoSE: HHV), CTCP Lizen (HoSE: LCG), Công ty TNHH Hòa Hiệp và Công ty TNHH Xây dựng Mỹ Đà.

Theo kết luận thanh tra, năm 2015, Bộ Giao thông vận tải cũ (nay là Bộ Xây dựng) ban hành quyết định phê duyệt dự án BOT Bắc Giang - Lạng Sơn với tổng mức đầu tư hơn 12.188 tỷ đồng. Dự án được huy động vốn từ vốn chủ sở hữu và vốn vay, thu hồi thông qua thu phí. Tuy nhiên, việc phê duyệt dự án khi chưa lập lại báo cáo đánh giá tác động môi trường đã vi phạm Luật Bảo vệ môi trường. Bộ cũng phê duyệt dự án trước khi Bộ Tài chính có ý kiến về vị trí đặt trạm thu phí trên quốc lộ 1, không phù hợp với chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Ngoài ra, thời gian thực hiện phần xây dựng từ năm 2015 đến 2017 cũng được xác định là không phù hợp với thực tế.

Thanh tra còn phát hiện một số chi phí xây dựng dự toán sai, làm tăng tổng mức đầu tư hơn 309 tỷ đồng. Trách nhiệm thuộc về tư vấn lập dự án, cơ quan thẩm định, Bộ Xây dựng và các cá nhân, tổ chức liên quan. Liên danh tư vấn thiết kế dự báo lưu lượng xe không chính xác, dự đoán lượng xe tăng đột biến từ năm 2020, dẫn đến khó khăn trong vận hành dự án.

Trong giai đoạn 2015 - 2018, các nhà đầu tư không góp đủ vốn điều lệ theo quyết định phê duyệt, dẫn đến sai sót trong huy động vốn. Báo cáo của UBND tỉnh Lạng Sơn cho thấy doanh nghiệp trình quyết toán vốn đầu tư dự án với giá trị 8.387 tỷ đồng, trong khi UBND tỉnh chỉ phê duyệt 8.161 tỷ đồng. Dự toán hoàn thành tính sai, tăng không đúng gần 80 tỷ đồng, khiến giá trị quyết toán phải giảm hơn 93 tỷ đồng.

Thanh tra kết luận dự án không đạt mục tiêu ban đầu, hiệu quả thấp. Đến thời điểm thanh tra, doanh thu không đạt phương án tài chính trong hợp đồng BOT, khiến doanh nghiệp dự án không đủ trả gốc và lãi vay ngân hàng.

Về xử lý kinh tế, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND tỉnh Lạng Sơn và nhà đầu tư giảm trừ khi quyết toán vốn đầu tư dự án khoảng 98,7 tỷ đồng, bao gồm các chi phí dự toán sai và tính không đúng của doanh nghiệp. Đồng thời, tiến hành rà soát, quyết toán đúng các hạng mục chưa đủ điều kiện, chi quản lý dự án, chi phí lãi vay và các nội dung tính sai khoảng 309 tỷ đồng.

Được biết, tuyến cao tốc này được thông xe kỹ thuật ngày 30/9/2019, khai thác từ 15/1/2020 và bắt đầu thu phí từ 18/2/2020. Sau 5 năm hoạt động, dự án gặp nhiều vướng mắc, nguy cơ phá vỡ phương án tài chính.

Đến cuối năm 2023, chỉ phần vốn chủ sở hữu được đóng đủ, trong khi vốn tín dụng từ VietinBank mới giải ngân 9.229/10.169 tỷ đồng. Doanh thu thu phí chỉ đạt khoảng 30 tỷ đồng/tháng, tương đương 32% so với phương án tài chính, dẫn đến thâm hụt dòng tiền, không đủ chi trả gốc và lãi vay.

Ngoài ra, tiến độ thực hiện dự án cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng còn chậm so với kế hoạch khiến cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn trở thành “cao tốc cụt”, chưa phát huy hết công suất. Hiện công nợ dự án còn trên 400 tỷ đồng với phần xây lắp và khoảng 21 tỷ đồng chi phí giải phóng mặt bằng. Việc tạm dừng giải ngân vốn tín dụng từ tháng 10/2020 dẫn đến khiếu kiện kéo dài của các nhà thầu, tiềm ẩn rủi ro trong quá trình vận hành khai thác.